1. Тэкст: Наташа Улашчанка. Фота: з адкрытых інтэрнэт-крыніц

Тэкст: Наташа Улашчанка. Фота: з адкрытых інтэрнэт-крыніц

Вонкава рэжысёр Дзмітрый Багамазаў мала падобны на звычайна экспрэсіўных прадстаўнікоў багемы. Але яго ціхі голас, дзіўны спакой і разважлівасць зманлівыя. Вядома, усярэдзіне там шугае бура эмоцый, будуюцца грандыёзныя планы і праекты.

- Дзмітрый, я калісьці працавала ў тэатры, была завлитом. Але апошнія гады я вяду сябе, як завязалі алкаголік: любая мая спроба схадзіць у тэатр дрэнна заканчваецца, я не адчуваю там ніякага «электрычнасці». Гэта нейкія агульныя працэсы, ва Украіне няма суперспектаклей ці гэта мая асабістая стомленасць? Як вы лічыце, вось ваш рэжысёрскі досвед?

- Я наогул адмовіўся б у тэатры ад ужывання такіх слоў, як суперспектакли. Мне здаецца, тэатр жыве штодзённым жыццём, такі, які атрымліваецца жыць, ён робіць тое, што можа рабіць. Справа ў тым, што спектакль - гэта плён любові двух паловак: акцёраў і публікі. Але ў апошні час публіка чамусьці чакае ад тэатра не будавання або соразмышления, а забавы. Тэатр не адцягвае ад жыцця, ён прапануе разам пра нешта падумаць. Магчыма, людзі сапраўды стаміліся, я нават не ведаю, яны не гатовыя бачыць сябе ў момант прагляду.

- Але пагадзіцеся, усё роўна патрэбен кантакт.

- Вядома, кантакт патрэбны. Тэатр як раз для гэтага і існуе. Для мяне гэты момант вельмі хвалюючы, я ўжо больш за дваццаць гадоў стаўлю спектаклі, і кожны спектакль - гэта хваляванне: хто прыйдзе ў залу, атрымаецца, не атрымаецца. Акцёры таксама хвалююцца. На самой справе гэта вельмі тонкі працэс.

- У 60-х, у 70-х гадах мінулага стагоддзя тэатр узяў на сябе ролю сацыяльнага лідэра - тое, што не смелі гаварыць пісьменнікі, не смелі гаварыць па тэлевізары, гаварылі на сцэне. Але прыйшлі іншыя часы, пачалося іншае жыццё, і ў гэтым больш няма неабходнасці. Як вы лічыце, памяняліся Ці тэатры, ўспрынялі гэтую іншае жыццё?

- На жаль, у нас ці то няма запыту на сучасны тэатр, ці то недастаткова магчымасцяў для яго развіцця. Я пра гэта ўжо гадоў дваццаць кажу: няма месца ў Кіеве, дзе любая трупа акцёраў з рэжысёрам магла б ствараць спектаклі, свабодныя ад рэпертуарнай палітыкі нейкага канкрэтнага тэатра. У нас уся публіка падзелена паміж тэатрамі і ўсе ведаюць, чаго і дзе чакаць. Але змены ў адносінах з публікай адбываюцца яшчэ і ад змены прасторы. У нас тэатры і месцы, дзе яны былі, да гэтага часу там і ёсць. Вось, да прыкладу, калі б мы цяпер з вамі замянілі крэсла на якія-небудзь скрыні драўляныя, а выдатна аздобленыя дызайнерам сцены памянялі на голыя завадскія, то і размова бы наш змяніўся.

Тое, што часам робіць Улад Траецкі, - гэта разавыя акцыі. Ці то ўлада не разумее, што трэба ісці насустрач такім распачынанням, ці то публіка не гатовая ісці за тэатрамі ... Вельмі шмат фактараў, цяжка аналізаваць, але тэатр несучасны.

Можа быць, у нас пакуль не разумее дзяржава, не разумеюць будаўнікі гэтай дзяржавы, што культура, як і адукацыя, - гэта дзве рэчы, якія ствараюць чалавека. У Расіі, дарэчы, мне здаецца, вельмі добра ўсведамляюць, што, калі забраць так званую рускую культуру, то застанецца адна вялікая боегалоўка ў лужыне тоўсты нафты - і больш нічога не будзе. Таму культура - гэта стратэгія Расеі, рускі балет, руская літаратура ... Чаму магчымая вось гэтая гібрыдная інфармацыйная сітуацыя ў Еўропе? Таму што ёсць яшчэ «спадчыннікі» белых афіцэраў і руская культура, там ёсьць вобраз рускай культуры, які падтрымліваецца ўсяляк. Таму там у культуру ўкладваюцца грошы з вялікай колькасцю нулёў, таму там будуюцца тэатры.

Я вельмі шмат паездзіў па Еўропе - яны шукаюць новыя месцы, новы погляд, новы размова, яны не чакаюць паўтарэння таго, што ўжо было. Там сучаснае прасоўваецца, а ў нас нічога не адбываецца з пазіцыі прасоўвання тэатраў.

Я дзесяць гадоў выдаткаваў, каб паспрабаваць пабудаваць тэатр ...

- ... але вы пакінулі гэты праект.

- Усё, я завязаў з гэтым. Больш ніякіх новых пачынанняў не буду рабіць у гэтай дзяржаве.

- Вы ведаеце, адзін час я спрабавала з вашымі калегамі, вядомымі рэжысёрамі і акцёрамі, казаць аб тэатральнай рэформе, а потым зразумела, што гэта бессэнсоўна, таму што, з аднаго боку, для яе няма магчымасцяў і інструментара, а з другога - рэжысёры і акцёры не хочуць яе, таму што ім так звыкла. Хто гэтыя людзі, якія зробяць тэатральную рэвалюцыю? Бо з рэпертуарных тэатрам, якому больш за сто гадоў, усё роўна трэба нешта вырашаць.

- У маладых людзей ёсць пачынанні, але няма месца, на якім бы паўстаў не проста альтэрнатыўны тэатр, а альтэрнатыўны погляд на тэатр, і публіка б убачыла, што ён існуе.

Павінна быць свабодная пляцоўка без трупы, дзе маладыя рэжысёры з рознымі акцёрамі на грантавай аснове змогуць ствараць спектаклі, якія не будуць залежаць ад таго, колькі вы запрацуеце грошай. Вы ведаеце, што фінансаванне наступнага года для любога тэатра залежыць ад таго, колькі ён зарабіў у гэтым? Як ацаніць працу таго або іншага тэатра? Яна ацэньваецца па фінансавых паказчыках ...

Каб з'яўляліся новыя рэжысёры і новая публіка, патрэбныя новыя месцы. Таму што малады рэжысёр, прыходзячы ва ўжо які склаўся тэатр, трапляе ў пэўныя атмасферу, стыль, традыцыю ...

- Вас, як рэжысёра, задавальняе ўзровень тэатральнай адукацыі, з якім да вас прыходзяць у тэатр пасля ВНУ?

- У нас добрая, цікавая трупа, з вельмі сучаснымі, вельмі рухомымі людзьмі. У іх няма німба акадэмічнага тэатра. На Левым беразе акадэмічны тэатр, але ён вельмі жывы, рухомы.

- Кім вы сябе адчуваеце ў сучасным ўкраінскім тэатры?

- Нешта ад рок-н-ролу ў мяне засталося, з 70-х гадоў. Нездарма я цяпер выкарыстоўваю шмат жывой музыкі. Апошняе, што я зрабіў, - мюзікл «Спявай, Лола, спявай». У нас акцёры гуляюць на трубах, трамбон, віяланчэлях, флейтах, саксафон, барабанах, кантрабасе, акардэоне, гітары, банджа - на ўсіх гэтых інструментах гуляюць акцёры, яны ж і музыканты.

- Дарэчы, пра культуру спажывання мюзікла - для нас жа гэты жанр нетрадыцыйны. У адрозненне ад Амерыкі, дзе вельмі шмат ставяць мюзіклаў. Як ўспрымаецца ваш мюзікл і ці магчыма ў прынцыпе ў будучыні зрабіць тэатр, дзе будуць ставіць толькі мюзіклы?

- Ну, я ўмоўна назваў мюзіклам, на самай справе - у нас жанр бліжэй да кабарэ, таму што тэатр і кабарэ - гэта вельмі блізкія рэчы. І ў Расійскай імперыі першыя пастаноўкі ў жанры кабарэ рабіў Станіслаўскі. Хоць усе думаюць, што яго спектаклі былі ўсе запар акадэмічныя, духоўныя. Кабарэ выхоўвае ў акцёру азартнасці, спантаннасць, якая неабходна артысту. Гэты жанр мае ўсе магчымасці развівацца. І ён не такое затратнае, я ж не запрашаў аркестр.

- А мюзікл арганічны для ўкраінскага гледача?

- Так, абсалютна. Прыйдзеце - паглядзіце.

- Я прыйду, з задавальненнем. Некалькі разоў у працэсе нашай размовы ў вас гучала крыўда, што вы больш ніколі не будзеце займацца ўласным праектам, спрабавалі - не атрымалася, цяпер вы ведаеце сваё месца. Многія рэжысёры пачынаюць з незалежнага творчасці і паступова становяцца часткай індустрыі. Ці ёсць у вас адчуванне горычы ад таго, што няма магчымасці для аўтаномнага плавання?

- Вы апісалі такі комплекс перажыванняў, які нельга назваць словамі «горыч» або «крыўда». На самай справе ўсё больш складана, таму што дзяржава датуе не тэатр, а гледача. Публіка не можа плаціць за квіток столькі, колькі рэальна каштуе квіток у тэатр. Тэатр - гэта складанае мерапрыемства. Гэта велізарная колькасць людзей, функцый. Так, заробкі невялікія, але функцыі забяспечваюцца. Гэта значыць, калі я пайду ў вольнае плаванне, забяспечыць усе функцыі я не змагу, не будзе ці патрэбнага святла, або дэкарацый. Таму я раблю ўсё, каб тэатр хаця б проста захоўваўся як месца. Мая асабістая амбіцыя - яна не такая вялікая. Каб усё проста хаця б было. У чаканні нейкага выбуху, росквіту, каб маладым было куды прыйсці ці хаця б было ў каго вучыцца.

- У фільме "Вучань" Кірылы Сярэбранікава ўвесь час гаворыцца ў богопротивности тэатраў, бо цягам доўгіх гадоў яны былі цэнтрам бунтарскіх ідэй. Захавалі яны ў сабе гэта ці сёння ўсё па-іншаму?

- Тэатр паўстаў з містэрыі, а містэрыя мае дачыненне да боскага, таму я не буду гэтага камэнтаваць, таму што я так не ўспрымаю. З іншага боку, я, вядома, разумею, што, акрамя гарызанталі сюжэту, існуе яшчэ і вертыкаль сэнсу. І калі ты яе ўтрымліваеш для сябе, ты не можаш быць богопротивным нават у такім жанры, як кабарэ. Ну а вось стрыптыз - гэта богопротивное мерапрыемства ці не?

- Для мяне богопротивного наогул нічога няма. Што такое чалавечае жыццё наогул? Як стрыптыз можа быць богопротивным?

- Як жа мы тады можам пра тэатр казаць такое?

- Проста ведаеце, гэта ж вечныя дыскусіі "Што такое тэатр у жыцці чалавека" - ён яго вядзе да пакоры, духоўнаму росту або, наадварот, да бунтарства? І існуюць нейкія вектары, погляды на праблему.

- бунтар вядзе да бунтарства, ня бунтара - няма да бунтарства. Гэта значыць на самай справе чалавек пазнае сябе, калі ён глядзіць спектакль. У гэтым бо тонкасць тэатра. Ён можа, вядома, адцягваць або забаўляць. Але ён можа зачапіць ў вас толькі тое, што ў вас ёсць, то, чым вы можаце адгукнуцца. Калі ў чалавеку ёсць бунтар, то ён знойдзе падставу збунтаваўся, калі яго машына абліе вадой ці хто-то яму дрэнна адкажа ў чарзе. Мне здаецца, гэта не зусім звязана з тым, што тэатр да нечага заклікае. Тэатр - гэта месца сустрэчы.

У Парыжы спектакль пачынаецца ў 20.45. Гэта значыць чалавек вечарам наведвае кафэ, вячэрае, а потым ідзе ў тэатр. Такім чынам, гэта цэлы вечар кантактаў. Сустракаючыся з людзьмі, ты сустракаешся сам з сабой. Мне здаецца, што горад - гэта месца кантактаў. А ў Кіеве яшчэ пакуль мала кафэ. У Кіеве мала тэатраў.

- У нас трохі іншая канцэпцыя жыцця. У нас у рэстараны ходзяць сустракацца людзі, у якіх ёсць грошы. Астатнія ядуць дома. А парыжане снедаюць, абедаюць і вячэраюць у кавярні - гэта іншая гісторыя і іншае жыццё. Я вас вось пра што хацела спытаць. Тэатр жыве і дыхае, калі абменьваецца энергіяй з усім светам. Інтэграванасць у міжнароднае жыццё або яе адсутнасць, як мне здаецца, вельмі важныя для тэатральных людзей. І тое, што ў нас практычна ўсе тэатры перасталі ўдзельнічаць у міжнародных фестывалях, вельмі мала ездзяць, вельмі мала маюць зносіны з іншым гледачом, такім, які прыходзіць кожны вечар, са сваімі калегамі, якія ў Парыжы, Лондане ці яшчэ дзе-то, - гэта , як мне здаецца вельмі згубна.

- Так, вядома. Таму што ты існуеш у сваім уласным кантэксце, за які не можаш выйсці і ўбачыць нешта шырэй. Але гэта вельмі дорага. Чаму кінафэсты сёння так добра развіваюцца? Таму што я магу проста прывезці флешку, цяпер не патрэбен кінаапарата, можа прыехаць толькі прадзюсар. І гэта прасцей, хоць таксама каштуе грошай, але гэта прасцей, чым прывезці трупу, дэкарацыі, што вельмі дорага. Вельмі.

- Але існуюць жа спецыяльныя людзі, якія ўмеюць знаходзіць грошы для сваіх тэатраў, таму што дзяржава мала каму дапамагае ...

- ... дапамагае цалкам.

- Ёсць муніцыпальныя тэатры, гэта зразумела, ёсць фонды. Чаму ў нас немагчыма ні стварэнне фондаў, ні саветаў багатых людзей, якія дапамагалі б тэатру? У нас жа тэатральную ВНУ ўжо 50 гадоў мае факультэт, які рыхтуе менеджэраў, - і што?

- Яны недзе нешта менеджерируют, але не ў тэатры. У нас так атрымалася, што большая частка багатых людзей - гэта не зусім тыя, хто любіць тэатр. Ім, напэўна, цікавей стрыптыз ...

- ... які таксама богаўгодную справа ...

- ... я не кажу, што няма адукаваных людзей. Проста гэтая праслойка павінна з'явіцца ... як мы кажам, «іх дзеці» ці «іх унукі». Магчыма, эвалюцыя так і адбываецца, таму не варта цяпер спадзявацца на тое, чаго няма. А фонд ... об этом фондзе толькі лянівы не казаў. І міністр культуры кажа, што ён патрэбны. І што яны яго будуць ствараць, але, калі яны яго створаць, я не ведаю. Я магу напісаць заяўку і даказаць, што мне патрэбныя грошы на мой спектакль, але гэта іншы прынцып фінансавання. Таму я і сказаў, што, калі ёсць фонд, у якім я магу атрымліваць грошы на пастаноўку або на паездку, ты не залежыш ад усяго тэатра. Тэатр - гэта вялікі калектыў. І паехаць са спектаклем на гастролі таксама няпроста. Таму што павінна паехаць частка трупы, а гуляць рэпертуар камусьці трэба.

- Мала таго, чыноўнікі ад культуры павінны яшчэ ўмець спажываць тое, што вырабляюць тэатры.

- Калі ў Парыжы былі Дні Кіева, да нас на спектакль прыйшоў намеснік міністра культуры, паглядзеў яго і сказаў: «Хлопцы, а зараз я вас запрашаю ў кафэ». Ён сказаў, што павядзе нас у кафэ, куды Жан-Поль Гацье ходзіць, і мы з ім запальвалі да двух гадзін ночы, гутарылі пра нешта. Вось гэта я разумею намеснік міністра культуры. Гэта значыць для яго культура - гэта асяроддзе, у якой ён знаходзіцца.

Падпісвайцеся на канал «» у Telegram

Публікацыі па тэме

Навіны ад партнёраў